Ko¶ció³ wraz z wsi± nale¿a³ przez d³ugie wieki do kasztelania a pó¼niej Ksiêstwa £owickiego do  dóbr nale¿±cych do Arcybiskupstwa Gnie¼nieñskiego. Historycy ko¶cielni jak podaje miêdzy innymi "Rocznik Archidiecezji Warszawskiej" z 1958 roku s±dz±, ¿e w Makowie by³ ju¿ w XIII wieku ko¶ció³. Wed³ug wzmianki znajduj±cej siê w Archiwum Parafialnym w Makowie istnia³y 2 ko¶cio³y drewniane. Pierwszy w XIII wieku by³ zapewne fundacji ksi±¿êcej, a drugi modrzewiowy wzniesiony w roku 1654, fundacji arcybiskupiej prymasa Andrzeja Leszczyñskiego.

Ko¶ció³ makowski od zarania swoich dziejów zawsze nale¿a³ do metropolii gnie¼nieñskiej. Na mocy rozporz±dzenia z pa¼dziernika 1512 roku, wydanego przez J £askiego wraz z innymi 131 ko¶cio³ami, zosta³ w³±czony do Archidiakonatu £owickiego.

Pierwszy ko¶ció³ w Makowie istnia³ w XIII wieku. Wed³ug wzmianki w kronice parafialnej zosta³ spalony. ¬ród³a podaj±, ¿e w 1604 roku w Makowie by³ ko¶ció³ drewniany. W roku 1654 z fundacji arcybiskupa, prymasa Andrzeja Leszczyñskiego pobudowano drugi równie¿ drewniany, modrzewiowy. W podziemiach ko¶cio³a, prezbiterium pod o³tarzem na przybocznej podporze z ceg³y zachowa³a siê data 1633 oraz napisy, które s± nieczytelne. Data ta mo¿e wskazywaæ, ¿e prezbiteria ko¶cio³ów drewnianych posiada³y murowane kondygnacje. Mo¿emy te¿ domniemywaæ, ¿e napis ten pochodzi z poprzedniego ko¶cio³a. ¯adne ikonografie z tego okresu siê nie zachowa³y. Ko¶ció³ drewniany z 1654 roku ulega rozbiórce w 1770 roku, aby na tym miejscu mo¿na by³o wznie¶æ now± ¶wi±tyniê, istniej±c± do dzi¶. Materia³ z rozbiórki ko¶cio³a u¿yto na budowê plebani. Obecny murowany ko¶ció³ jest fundacji ksiêdza Paw³a Kosickiego z Zakrzewia, pra³ata £owickiego. Wzniesiono go w roku 1777, a wiêc w okresie pó¼nego baroku. Kto jest faktycznym budowniczym ko¶cio³a nie wiadomo. Zbudowano go wg planu pochodz±cego z Rzymu. Wykoñczenia budynku i ozdobienia wnêtrza dokona³ ksi±dz Maciej D±bkowski oko³o 1824 roku. Konsekracja ko¶cio³a nast±pi³a 17 X 1824 roku, dokona³ jej ks. biskup Daniel Ostrowski, sufragan ³owicki. Wydarzenie to upamiêtnia tablica wmurowana w ¶cianê ko¶cio³a, zachowana do dzi¶ z ³aciñskim napisem (prawa strona nad kaplic± w prezbiterium).


W roku 1869 parafia zosta³a przemianowana na probostwo zwyk³e. Wie¶ Maków nale¿a³a do proboszcza wraz z gruntami, ³±kami i zabudowaniami Przez pewien okres czasu w Makowie funkcjonowa³ folwark arcybiskupi. Nale¿a³ on od 1510 roku do ko¶cio³a. Informacje o nim pochodz± z roku 1792. Wed³ug inwentaryzacji, przeprowadzonej w tym roku, zabudowania folwarczne to: budynek mieszkalny, stajnie, obora, chlew, kurnik, g±¶nik, spichlerz, 2 stodo³y, browar i ku¼nia. Folwark po kasacji dóbr duchownych, przez rz±d pruski w 1796 roku, przeszed³ w rêce ¶wieckie i prosperowa³ do koñca XIX wieku.

Z nakazu patriotycznego na rzecz Powstania Listopadowego z ko¶cio³a przeznaczono nastêpuj±ce naczynia liturgiczne: kielich srebrny, poz³acany, paterê srebrn± poz³acan±, drug± paterê srebrn± i dwie ampu³ki srebrne Warto¶æ tych naczyñ oceniono na 234z³ l0 gr. Powy¿sze srebra zosta³y z³o¿one w kancelarii konsystorskiej w Warszawie. Potwierdzeniem tego daru narodowego jest, na dokumencie, pieczêæ okr±g³a Archidiecezji Warszawskiej.

Ko¶ció³ do czasów wspó³czesnych nie zosta³ ca³kowicie wykoñczony, gdy¿ nie wzniesiono dwóch bocznych wie¿ z powodu jak podaje kronika ko¶cielna, zgonu budowniczego. Na brak tych wie¿ wskazuje dotychczasowa bry³a ko¶cio³a. Istniej±ca jedyna wie¿a, zbudowana w nieco pó¼niejszym czasie, niezbyt harmonizuje z ca³± budowl±. Jest niska, przysadzista, usytuowana w ¶rodkowej czê¶ci Posiada he³m o barokowej formie. Ko¶ció³ wzniesiono na olbrzymim wysypisku ziemnym, w kszta³cie trapezu. Mur oblicowany jest ceg³± wypalan± na miejscu. G³ównymi czê¶ciami ko¶cio³a s±: przej¶ciowa kruchta, nawa czyli czê¶æ przeznaczona dla wiernych i prezbiterium, czyli czê¶æ przeznaczona do odprawiania nabo¿eñstw, zarezerwowana dla duchowieñstwa. Nad wej¶ciem g³ównym znajduje siê empora organowa, przeznaczona dla chóru ko¶cie³nego-Empora wsparta jest na trzech filarowych arkadach, wzmocnionych pilastrami. Nawê od prezbiterium oddziela a¿urowa ¶cianka wykonana równie¿ przez Jana Skrobeckiego Punktem przyci±gaj±cym wiernych, w ko¶ciele, jest o³tarz g³ówny. O³tarzowi zapewniono odpowiedni± oprawê. Zosta³ on wykonany w 1834 roku w stylu klasycyzmu barokowego i zast±pi³ o³tarz pochodz±cy z poprzedniego ko¶cio³a. Krucyfiks barokowy, umieszczony w wykutej wnêce, pochodzi z XVIII wieku. Jest on z³o¿ony, o du¿ej sile ekspresji odzwierciedlaj±cej stan wielkiego cierpienia Jezusa. Do wyposa¿enia wnêtrza ko¶cio³a nale¿± boczne o³tarze. Obraz, powsta³y ju¿ w czasach wspó³czesnych, w lewym o³tarzu przedstawia ¶w. Wojciecha z palm± mêczeñstwa w d³oni i krzy¿em kardynalskim w drugiej. Po bokach o³tarza s± barokowe rze¼by pochodz±ce z drugiej po³owy XVIII wieku. Klejnotem ko¶cio³a jest o³tarz prawy z obrazem Matki Boskiej £askawej oraz niezwykle piêkny obraz Przemienienia Pañskiego, ambona klasycystyczna. Cenne s± te¿ organy pochodz±ce z 1844 roku. Ozdob± ko¶cio³a s± dwa ¿yrandole z po³owy XDC wieku. Ko¶ció³ posiada niezwykle cenne naczynia liturgiczne. Kielich srebrny poz³acany pó¼norenesansowy z 1589 roku, cyzelowany w srebrze o przepysznej ornamentacji z 1629 roku, puszka na komunikanty tak¿e cyzelowana w srebrze z czasz± poz³acan±, nadzwyczaj kunsztowna równie¿ z 1629 roku, kielich i puszka z 1629 roku pochodz± z jednej pracowni z³otniczej. Monstrancja wie¿yczkowa o przewadze elementów gotyckich z 1621 roku srebrna, poz³acana z elementami, przepiêkna budz±ca zachwyt, finezyjnie wyczarowana przez z³otnika Jakuba Kalickiego. Artystyczne, cenne to dzie³o sztuki z³otniczej (oprócz niej s± jeszcze dwa identyczne w Polsce) posiada³a dawniej trzy szczeroz³ote wie¿yczki, kszta³tu walcowatego o Jednakowej wysoko¶ci i objêto¶ci, ¶rodkowa górowa³a nad pozosta³ymi ozdobnym krzy¿em.Po przeróbce dokonanej w 1954 roku przez ks. A. Lipskiego wie¿yczki zosta³y zniekszta³cone i zmniejszone.

Podczas okupacji by³a pilnie poszukiwana przez Niemców i to wkrótce po ich wkroczeniu. Ocala³a dziêki o¶wiadczeniu ks. Mieczys³awa Hiibnera, popartego powag± jego niemieckiego nazwiska, ¿e zosta³a zabrana ju¿ podczas I wojny ¶wiatowej. Monstrancja by³a ukrywana w podziemiach lub na poddaszu ko¶cio³a. W nawie ko¶cielnej znajdowa³y siê jeszcze dwa o³tarze boczne bli¿ej chóru, tak¿e z okresu pó¼nego baroku. Jednak zosta³y one usuniête z ko¶cio³a w 1937 roku podczas przeprowadzanego remontu. Po o³tarzach pozosta³y nisze, w których wisz± obrazy: ¶w Miko³aja i "Przemienienia Pañskiego". S± to obrazy namalowane przez malarza J Lasockiego oko³o 1867 roku. Na uwagê zas³uguje znajduj±ca siê w ko¶ciele chrzcielnica, powsta³a na pocz±tku XX wieku oraz marmurowa tablica wmurowana nad chrzcielnic± upamiêtniaj±ca milenijne obchody Chrztu Polski. Od wschodu i zachodu przylegaj± do prezbiterium niedu¿e, niskie kaplice.

Teren wokó³ ko¶cio³a to cmentarz przyko¶cielny. Na jego terenie znajduje siê kaplica z pierwszej po³owy XX wieku s³u¿±ca jako kaplica do przechowywania cia³ zmar³ych przed pogrzebem. Teren cmentarza to olbrzymi starodrzew. Niektóre drzewa s± pomnikami przyrody. W 1914 roku wybuch³a I wojna ¶wiatowa. Nad ko¶cio³em zawis³a gro¼ba spalenia. Teren Makowa by³ w rêkach niemieckich Niemcy postanowili spaliæ ko¶ció³ by zniszczyæ punkt obserwacyjny, który móg³ pos³u¿yæ Rosjanom do obserwacji przedpola. Ko¶ció³ wype³niono s³om± i drewnem. Ówczesny proboszcz ks. Augustyn Tatarzyn czyni³ rozpaczliwe zabiegi by ten obiekt sakralny ocaliæ. Niemcy byli bezwzglêdni. Na moment przed pod³o¿eniem ognia proboszcz zagrozi³ Niemcom, ¿e na znak protestu przeciwko bezprawiu wojennemu sp³onie razem z ko¶cio³em. Le¿±c krzy¿em na stopniach o³tarza nie pozwoli³ siê usun±æ z ko¶cio³a. Niemieccy oficerowie wzruszeni nieugiêt± postaw± starego proboszcza odst±pili od swego zamiaru. Spalili jednak wie¿ê uprzednio zezwalaj±c ksiêdzu na zabezpieczenie ko¶cio³a przed ogniem, przez zamurowanie otworów prowadz±cych na chór i poddasze. Spalona wie¿a zosta³a odbudowana w 1920 roku. 5 XII 1942 roku umiera ks. Kanonik M. Hubner. W przeddzieñ jego ¶mierci odby³o siê nabo¿eñstwo przeznaczone dla m³odzie¿y z ca³ej parafii, która zmuszona zosta³a do wyjazdu do Rzeszy na przymusowe roboty. M³odzie¿ wype³ni³a ko¶ció³ i wszyscy przystêpowali do spowiedzi i komunii. M³odzie¿ przez ca³e nabo¿eñstwo p³aka³a, ¿egnaj±c siê ze swym proboszczem i ze swymi stronami rodzinnymi. Niektórzy ju¿ z robót w Niemczech do Makowa nigdy nie powrócili. W ko¶ciele panowa³a tragiczna atmosfera. Ks, Kanonik prze¿y³ to bardzo ciê¿ko. Na skutek tego tragicznego wydarzenia serce ks. Kanonika nie wytrzyma³o. W nocy dosta³ rozleg³ego wylewu i zmar³ nie doczekawszy rana. ¦mieræ jego by³a tragizmem dla ca³ej parafii. Pogrzeb zamieni³ siê w wielk± manifestacjê wszystkich mieszkañców parafii- którzy ¿egnali na milcz±co swego proboszcza. Cia³o ksiêdza proboszcza zosta³o z³o¿one na pobliskim cmentarzu. By³a to kolejna ofiara ponurej okupacji. W roku 1943 Niemcy zrabowali dzwony ko¶cielne.

Restauracji ko¶cio³a dokonywano w latach 1829, 1937 i 1958. Du¿e zas³ugi dla gruntownego remontu i pe³nej restauracji ko¶cio³a po³o¿y³ ks. Pra³at H. Klizner, który dokona³ w roku 1957 elektryfikacji ko¶cio³a, plebani i domu parafialnego.
W tym samym roku za³o¿y³ centralne ogrzewanie. W 1958 roku dokona³ pe³nej restauracji zniszczonego zrêbem czasu ko¶cio³a Ogromnym wysi³kiem odnowi³ ca³e wnêtrze ko¶cio³a. Ksi±dz pra³at powierzy³ opracowanie projektu wnêtrza oraz przeprowadzenie wszystkich remontów artystom plastykom z Krakowskiej Akademii Sztuk Piêknych. W roku 1961 nast±pi³o zawieszenie nowych dzwonów "Maryja" wagi 1162 kg, "Wojciech" 545 kg, "Stanis³aw Kostka" 307 kg . W roku 1964 nast±pi³ remont elewacji ko¶cio³a. W roku 1968 pokryto stiukow± wyk³adzin± kararyjsk± kolumienki o³tarza g³ównego i pilastrów, odnowiono polichromiê- W 1982 roku ks. Godlewski poszerzy³ cmentarz grzebalny, który pochodzi z 1808 roku, zbudowa³ ogrodzenie z ³upanego kamienia.

W 1985 roku ks. Bruno D±browski dokona³ remontu pokrycia dachowego. Star± ju¿ dachówkê zast±piono blach± miedzian±. Dokonano wymiany wiê¼by dachowej, wymieniaj±c grube belki i krokwie. W roku 1990 du¿ym wysi³kiem dokonano odnowienia o³tarza g³ównego i sto³u o³tarzowego. W roku 1991 ks. D±browski odnowi³ wnêtrze ko¶cio³a i zamalowa³ polichromiê. W roku 1998 przyby³ do parafii ks. Stanis³aw Ci±pa³a. Bardzo energicznie zabra³ siê do pracy. Remontuje obiekty sakralne i budynki parafialne. Bardzo du¿ym kosztem odnowi³ budynek i otoczenie plebanii, wyremontowa³ kaplicê obok ko¶cio³a (dom pogrzebowy) Pokry³ blach± miedzian± wie¿ê ko¶cieln±. Przeprowadzi³ prace odnawiaj±ce i osuszaj±ce ko¶ció³ i jego otoczenie. Pokaza³, ¿e jest dobrym gospodarzem i administratorem parafii. Archiwum Parafialne w Makowie jest dobrze prowadzone. Dokumenty ko¶cielne s± starannie uporz±dkowane datuj± siê od 1723 roku, a najstarszy dokument dotycz±cy spraw gospodarczych pochodzi z roku 1780.

Z dokumentów przechowywanych w archiwum mo¿emy dowiedzieæ siê, ¿e obowi±zki proboszcza pe³nili:
1810 - 1847 ks. Maciej D±bkowski
1847- 1880 ks. Józef Gosk
1880 - 1918 ks. Augustyn Tatarzyn
1918 - 1942 ks. Mieczys³aw Hubner
1942- 1957 ks. A. Lipski
1957 - 1973 ks. Henryk Klizner
1973 - 1976 ks. Leonard Jarosz
1976 - 1982 ks. Marian Godlewski
1982 - 1998 ks. Brunon D±browski
1998 - ks. Stanis³aw Ci±pa³a

Ko¶ció³ makowski bêd±cy obiektem du¿ej warto¶ci historycznej, jest budowl± zabytkow± wpisan± do rejestru zabytków decyzj± Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków nr 207 z dnia 29 grudnia 1967 roku. Ministerstwo Kultury i Sztuki zaliczy³o go do zabytków II klasy18 Równie¿ teren wokó³ ko¶cio³a zosta³ wpisany do rejestru zabytków 16 XI 1994 roku decyzj± nr 98017 przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.

 

 

¼ród³o: ww.makow.za.pl